Historia zapomnianego prawa Kopernika, które ma wiele wspólnego z numizmatyką
Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię – od tej strony Mikołaja Kopernika zna cały świat. Ale czy wiedziałeś, że słynny naukowiec miał znacznie szersze pole zainteresowań? W swoich rozprawach pisał między innymi o chemii czy biologii, a także… o gospodarce. Zobacz, jaki jest związek Kopernika z pieniędzmi i czym jest prawo Kopernika-Greshama.
Co Kopernik miał wspólnego z ekonomią?
Więcej niż Ci się wydaje! Przede wszystkim napisał rozprawę zatytułowaną „Monetae cudendae ratio”, czyli po polsku: „Rozprawa o urządzeniu monety”. W tym dziele naukowym geniusz dogłębnie analizował zagadnienia związane z wartością pieniądza i jego rolą w wymianie gospodarczej. Powstawało na przestrzeni dziesięciu lat, między rokiem 1517 a 1527, podczas gdy w jej tle na dworze króla Zygmunta I Starego toczyła się burzliwa dyskusja o reformie monetarnej na ziemiach polskich.
W traktacie Mikołaj Kopernik wyjaśniał przyczynę obniżenia się jakości oraz siły nabywczej pieniądza oraz sformułował prawo mówiące, że gorszy pieniądz wypiera z obiegu lepszą monetę. Było to wyraźne odniesienie do tzw. „psucia pieniądza”, a więc bicia monet z coraz gorszych (i mniej wartych) kruszców. Dziś ta reguła jest określana mianem prawa Kopernika-Greshama.
Kim był drugi autor prawa Kopernika-Greshama?
Nazwisko Gresham pojawia się przy sformułowanej przez Mikołaja Kopernika regule nie bez przyczyny. To właśnie Thomas Gresham był pierwotnie uznawany za osobę, która sformułowała zasadę o tym, że gorszy pieniądz wypiera lepszy. I rzeczywiście, zawarł on tę tezę we własnej rozprawie – „Information Touching the Fall of Exchange”, czyli „Informacja dotycząca upadku giełdy”, opublikowaną w zbiorze listów do królowej angielskiej Elżbiety I.
Jednak praca Greshama ujrzała światło dzienne dopiero w 1956 roku, a zatem 39 lat po tym, jak pojawiła się publikacja Kopernika. Stąd też uznawanie go za prekursora idei związanej z psuciem pieniądza jest nie do końca uzasadnione – choć faktycznie był jednym z pierwszych, którzy skłaniali się ku temu sposobowi myślenia.
Co oznacza, że gorszy pieniądz wypiera lepszy i jakie to ma znaczenie?
Prawo Kopernika-Greshama mówi o tym, że gorszy pieniądz wypiera lepszy. Co to oznacza? W XVI wieku zaobserwowano zjawisko, które polegało na tym, że gdy na rynku finansowym pojawiały się „psute” monety, bardzo szybko to one zaczynały dominować w obiegu. Powód był prosty. Dobry pieniądz – a zatem monety o wyższej zawartości złota czy srebra – natychmiast był gromadzony przez inwestorów z myślą o pomnażaniu majątku i odkładaniu „na lepsze czasy”. W obrocie pozostawał zaś ten mniej warty. To prowadziło to do inflacji i odpływu kapitału z rynku.
Można to zaobserwować również we współczesnej gospodarce światowej. Obecnie monet obiegowych nie bije się już z wartościowych kruszców, takich jak srebro i złoto, a banknoty utraciły wymienialność na złoto (ostatni bastion – dolar amerykański – padł w 1971 r.). Istotna jest ich wartość nominalna, a nie „realna”. Powoli zmierzamy też ku pieniądzom wirtualnym.
Jak zatem widać, reguły funkcjonowania ekonomii zaobserwowane przez Kopernika już w XVI wieku są równie prawdziwe po niemal pięciuset latach.
Srebrne monety https://www.skarbnicanarodowa.pl/srebro/srebrne-monety