Pamiętna walka o Górny Śląsk, czyli 100. rocznica wybuchu III powstania śląskiego

W 2021 roku przypada setna rocznica wybuchu III powstania śląskiego. To wydarzenie historyczne, które ostatecznie zadecydowało o przyłączeniu spornego regionu Górnego Śląska do Polski, a nie do Niemiec. Zobacz, jak przebiegał ten zryw militarny i jakie są jego efekty.

Tło historyczne III powstania śląskiego

Górny Śląsk to kraina historyczna usytuowana na pograniczu Polski i Czech, której istnienie potwierdzają już kroniki średniowieczne. Choć przez wiele wieków nie była ona formalnie częścią państwa polskiego, od zawsze miała związki z Polską, ale także z Niemcami. Księstwa śląskie w erze nowożytnej zostały przejęte przez monarchię habsburską, jednak nadal silne pozostawały tutaj wpływy polskie. Dlatego gdy po I wojnie światowej doszło do zmian na mapie Europy i odzyskania przez Polskę niepodległości, podjęcie decyzji o tym, do którego z krajów przyłączyć Górny Śląsk, stało się kwestią sporną.

Zarówno po stronie polskiej, jak i niemieckiej pojawiły się roszczenia przyłączenia tego terenu. W samym regionie ukształtowały się trzy konkurencyjne stronnictwa: niemieckie, polskie oraz separatystyczne. Z uwagi na konfliktową sytuację podczas konferencji w Paryżu uzgodniono, że rozstrzygnięcie przynależności terytorialnej Górnego Śląska rozstrzygnie plebiscyt, w którym będzie mógł wziąć udział każdy dorosły mieszkaniec regionu.

Zaowocowało to falą antypolskich represji, które zaostrzyły konflikt. To właśnie po nich, 17 sierpnia 1919 roku nastąpił wybuch I powstania śląskiego – na wzór wcześniejszego, skutecznego, powstania wielkopolskiego. Nie przyniosło jednak pożądanego efektu. II powstanie śląskie, które wybuchło rok później, z 19 na 20 sierpnia 2020 roku pozwoliło Polakom uzyskać lepsze warunki do prowadzenia kampanii plebiscytowej.

Mimo wszystko, plebiscyt zakończył się wynikiem niekorzystnym dla Polaków, co było m.in. skutkiem uwzględnienia głosów Górnoślązaków niemieszkających w regionie, a np. w Belgii czy Zagłębiu Ruhry. Dlatego zadecydowano o tym, że konieczny jest kolejny zryw narodowy. I tak, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wybuchło III powstanie śląskie.

Jakie efekty przyniosło III powstanie śląskie?

III powstanie śląskie było największym zrywem narodowym w historii tego regionu, a walki zbrojne toczyły się przez kilka miesięcy. Jedna z największych, a zarazem najkrwawszych operacji odbyła się w okolicach Góry Świętej Anny. Politycznie kluczową rolę po stronie polskiej odegrali:

• Wojciech Korfanty, uznawany do dzisiaj za największego bohatera powstań śląskich, a jednocześnie jednego z ojców polskiej niepodległości,
• Maciej Mielżyński – był naczelnym wodzem sił powstańczych.

Warto wspomnieć również o Tadeuszu Puszczyńskim, który dowodził grupą dywersyjną działającą na rzecz III powstania śląskiego.

Efektem III powstania śląskiego było podjęcie decyzji o podziale Górnego Śląska w sposób korzystniejszy dla Polski – 12 października 1921 roku Polsce przyznano całą wschodnią część regionu, w której większość mieszkańców deklarowało się jako polskojęzycznych i oddała głos za przyłączeniem do naszego kraju. Warto pamiętać, że w okresie XX-lecia międzywojennego, Górny Śląsk cieszył się dużą autonomią wobec władz państwowych – działał tu osobny sejm. Po II wojnie światowej region pozostał w granicach Polski i częściowo Czechosłowacji.

Więcej informacji o powstaniach śląskich znajdziesz w tym artykule Kronik Numizmatycznych Skarbnicy Narodowej. Na strony Skarbnicy Narodowej zajrzyj również, jeśli szukasz ciekawych monet upamiętniających wybitnych Polaków – znajdziesz wśród nich wiele numizmatów nawiązujących do okresu odzyskania niepodległości przez nasz kraj.